رضا بهروزی، عضو هیئت مدیره شرکت بهور و عضو کمیسیون مراکز داده و خدمات ابری، از بحران تجاری سازی هوش مصنوعی در ایران می‌گوید. بهروزی در نمایشگاه الکامپ ۱۴۰۴ هشدار داد که بدون تدوین «نقشه راه هوش مصنوعی» و توسعه «زیرساخت ابری»، ایران در مسیر شکست تجاری گرفتار خواهد شد. به گفته او، هرچند ایران در حوزه علمی و انتشار مقالات مرتبط با هوش مصنوعی جایگاه قابل توجهی دارد، اما نبود پیوند میان آکادمی و صنعت باعث می‌شود که این دانش به محصول و بازار واقعی تبدیل نشود. همین شکاف، عامل اصلی افزایش شکست استارتاپ‌های هوش مصنوعی و مهاجرت نخبگان به خارج از کشور است.
کمبود زیرساخت و بحران GPU
یکی از مهم‌ترین موانع تجاری سازی هوش مصنوعی در ایران، فقدان زیرساخت سخت‌افزاری و به‌ویژه کمبود GPU است. بهروزی توضیح داد که بسیاری از استارتاپ‌های کوچک و شرکت‌های نوپا توان مالی برای خرید تجهیزات گران‌قیمت ندارند. در چنین شرایطی، توسعه سرویس‌های ابری می‌تواند به‌عنوان راهکاری برای «برابرسازی رقابتی» عمل کند.
مدل ابری این امکان را فراهم می‌آورد که کارآفرینان با هزینه‌ای اندک وارد بازار شوند و با رشد کسب‌وکارشان، مصرف و پرداخت خود را افزایش دهند؛ مشابه پرداخت قبض برق که متناسب با میزان مصرف محاسبه می‌شود. در واقع، توسعه زیرساخت ابری می‌تواند نقطه شروعی جدی برای رفع موانع تجاری سازی هوش مصنوعی در کشور باشد.
شکاف آموزشی و ضعف مدیریت در دانشگاه‌ها
بهروزی تأکید کرد که تجاری سازی هوش مصنوعی تنها به زیرساخت وابسته نیست. دانشگاه‌ها در ایران هنوز نتوانسته‌اند آموزش‌های لازم در زمینه مدیریت، بیزینس و «تیم ورک» را به دانشجویان منتقل کنند. او با اشاره به تجربه تدریس خود گفت: «دانشجویان تازه‌فارغ‌التحصیل به هیچ عنوان برای ورود به بازار آماده نیستند».
این مشکل موجب می‌شود که فارغ‌التحصیلان مجبور شوند سال‌ها بعد در دوره‌های MBA یا DBA مهارت‌های مدیریتی و کسب‌وکار را فرا بگیرند، اتفاقی که عملا ورود آن‌ها به بازار کار را به دهه سوم زندگی موکول می‌کند. به همین دلیل، بسیاری از تیم‌های فنی اگرچه توانایی تولید محصول دارند، اما دانش بازاریابی و استراتژی Go-to-Market را نمی‌دانند و شکست می‌خورند.
راهکارهای تحول دانشگاهی برای هوش مصنوعی
برای حل بحران آموزش، سه راهکار کلیدی مطرح شد:
- آموزش مدیریت و بیزینس از سال‌های اولیه دانشگاه برای جلوگیری از دلسردی جوانان.
- پرورش مهارت تیم ورک (Teamwork) تا تیم‌های فنی به ساختارهای شرکتی واقعی نزدیک شوند.
- گذار به دانشگاه‌های نسل چهارم که مأموریت آن‌ها تربیت نیروی کار آماده بازار است، نه صرفا ارائه مدرک.
اجرای این راهکارها می‌تواند به شکل‌گیری اکوسیستم واقعی تجاری سازی هوش مصنوعی در کشور کمک کند.
ضرورت نقشه راه هوش مصنوعی و دیپلماسی فناوری
بهروزی با انتقاد از واردات «تحمیلی» فناوری به کشور گفت: ایران نباید منتظر بماند تا شرکت‌های خارجی تعیین کنند از چه فناوری استفاده کند. او تأکید کرد که باید یک «نقشه راه هوش مصنوعی» با اهداف ارزیابی‌پذیر طراحی شود.
این نقشه راه باید شامل اهداف کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت باشد تا بتوان میزان پیشرفت را به‌طور دقیق سنجید. همچنین، دیپلماسی فناوری می‌تواند فرصتی برای همکاری با کشورهای همسایه‌ای باشد که زیرساخت ابری قوی دارند. در این مدل، ایران نیروی انسانی متخصص خود را ارائه می‌دهد و طرف مقابل سرویس ابری را فراهم می‌کند تا پروژه‌های مشترک شکل بگیرد.
نقش سرمایه‌گذاری در توسعه اکوسیستم
سرمایه‌گذاری در تجاری سازی هوش مصنوعی صرفا مادی نیست. هزینه‌های معنوی و حمایتی نیز نقش کلیدی دارند. بخش خصوصی، اپراتورها و شرکت‌های بزرگ فناوری با درآمدهای بالا باید با اختصاص منابع مالی جدی وارد این حوزه شوند. تنها در این صورت می‌توان انتظار داشت که ایران طی ۵ تا ۱۰ سال آینده به یکی از قطب‌های منطقه‌ای هوش مصنوعی تبدیل شود.
جمع‌بندی
با توجه به چالش‌های موجود، آینده تجاری سازی هوش مصنوعی در ایران به شدت وابسته به سه عامل کلیدی است:
- توسعه زیرساخت ابری برای برابرسازی رقابتی
- تحول نظام آموزشی دانشگاهی برای پرورش نیروهای آماده بازار
- ایجاد نقشه راه هوش مصنوعی و دیپلماسی فناوری برای همسویی میان دولت، بخش خصوصی و دانشگاه‌ها
اگر این اقدامات به‌طور هماهنگ اجرا شوند، ایران می‌تواند جایگاه خود را از یک مصرف‌کننده صرف به یک تولیدکننده و صادرکننده فناوری در منطقه ارتقا دهد.
نظر شما در مورد این مطلب چیه؟